Jod jest istotnym elementem budulcowym hormonów tarczycy tyroksyny (T4)
i trójjodotyroniny (T3), które regulują gospodarkę energetyczną organizmu i ciepłotę ciała. Funkcja i sekrecja hormonów tarczycy są kontrolowane przez tyreotropinę (TSH), którego wydzielanie z przysadki mózgowej zwiększa pobór jodu z organizmu przez tarczycę.
Jod nie jest magazynowany w organizmie, ale jego przyswajalność jest bardzo dobra (ok. 90%), najlepiej przez przewód pokarmowy, skórę oraz układ oddechowy. Glukozynolany (substancje wolotwórcze) zawarte w roślinach krzyżowych takich jak kapusta, kalafior, brokuły, rzepa czy brukiew posiadają właściwości blokujące przyswajanie jodu z pożywienia przez tarczycę. Właściwości te zanikają (nawet w 30%) w czasie gotowania, parowania lub fermentowania.
Najbogatszymi źródłami jodu są ryby (świeży dorsz nawet 110µg w 100g) i owoce morza, sól jodowana oraz mleko i jego przetwory. W tych ostatnich zawartość pierwiastka zależna jest od zawartości jodu w paszy którą karmione są krowy. Dużo mniejsza zawartość jodu występuje w przypadku owoców i warzyw (pomidor zaledwie 1,1µg w 100g).
W przypadku niewystarczającej ilości jodu, poziom TSH pozostaje podniesiony, co prowadzi do powstania wola. Pewne badania dowodzą, że jod odgrywa także rolę w odpowiedzi immunologicznej. Najczęstszymi objawami niedoboru jodu są utrata koncentracji, uczucie zimna, spowolniony metabolizm oraz otyłość. Z kolei wysoki niedobór jodu może prowadzić do niedoczynności tarczycy czy powstania wola, a u kobiet w ciąży do poronień, urodzeń martwych, powstania wad wrodzonych czy zwiększenia śmiertelności okołoporodowej. Niedobór jodu u dzieci i młodzieży skutkuje opóźnieniem w rozwoju fizycznym i intelektualnym, zaburzeniami funkcji poznawczych i kojarzeniowych, co skutkuje słabymi efektami edukacji szkolnej. Uzupełnienie niedoborów jodu w odpowiednim momencie zmniejsza i eliminuje wszelkie jego skutki.
Dzienne zapotrzebowanie na jod jest zależne od wieku i wynosi:
- dzieci – 50 do 90 mikrogramów,
- młodzież i dorośli – 150 mikrogramów,
- kobiety w ciąży – 175 mikrogramów,
- matki karmiące – 200 mikrogramów,
- chorzy na tarczycę – do 400 mikrogramów.
Niedobór jodu objawia się w organizmie:
- Tworzeniem wola endemicznego na szyi
- Nadwagą
- Złym samopoczuciem i zmęczeniem
- Obniżeniem zdolności umysłowych
- Suchymi i łamliwymi włosami
- Kołataniem serca
- Uczuciem niepokoju
- Upośledzeniem funkcji rozrodczych
- Powoduje trudności w utrzymaniu ciąży
- Zahamowaniem wzrostu u dzieci
Źródła:
- Mirosław Jarosz, Barbara Bułhak-Jachymczyk Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorуb niezakaźnych Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2008 ISBN 978-83-200-3421-9
- Witaminy i składniki mineralne; Wyd. Muza S.A., 1997r.
- Food Sources of Iodine (ang.). Dietitians of Canada, 2013.
- Adam Bielański: Chemia ogólna i nieorganiczna. Warszawa: PWN, 1981. ISBN 83-01-02626-X.